Là người có thâm niên làm trà ướp sen, bà Ngô Thị Thân phường Quảng An, quận Tây Hồ chia sẻ: Trước đây gia đình chỉ chuyên ướp trà sen truyền thống. Nhưng vài năm nay gia đình vừa làm trà truyền thống vừa kết hợp làm trà sen “ướp xổi”. Người tiêu dùng những năm gần đây có xu hướng dùng trà sen “ướp xổi” nhiều hơn, làm không đủ bán, phải huy động thêm con cháu giúp mới kịp trả hàng cho khách.

Trà sen Hồ Tây “ướp xổi” lên ngôi

Theo bà Thân dù ướp trà sen theo phương pháp truyền thống hay “ướp xổi” thì khâu quan trọng nhất vẫn là chọn nguyên liệu là chè và hoa. Trong đó, chè ngon thường là loại chè cổ thụ Shan Tuyết của Hà Giang, hoặc chè Tân Cương Thái Nguyên được gia đình tuyển chọn kĩ lưỡng để ướp trà sen. Nói về việc chọn hoa sen, bà Thân cho rằng: Không phải hoa sen nào cũng có thể dùng để ướp trà sen. Hoa sen lý tưởng nhất để ướp trà sen chính là sen Hồ Tây, hay còn gọi là sen bách diệp. Ngoài lớp cánh to bên ngoài, hoa sen ở đây có nhiều cánh nhỏ xếp dày bên trong, khi các vùng khác thường cánh ít và mỏng không đủ để lưu hương khi ướp trà. Bên cạnh đó, do điều kiện thổ nhưỡng nên hoa sen Hồ Tây thường có hương thơm đượm hơn so với hoa sen từ các vùng khác.

Hoa sen lý tưởng nhất để ướp trà sen chính là sen Hồ Tây

Sen Hồ Tây cánh hồng phớt nhẹ hương thơm dịu dàng

Thu hái sen phải từ sáng sớm

Bông sen còn búp, mới hé mở

Việc thu hái hoa sen cũng khá cầu kì, phải từ sáng sớm, chọn bông sen còn búp, mới hé mở lúc đó hương còn đượm và cánh hoa còn nguyên vẹn. Khi thu hái về, phải nhanh chóng thực hiện việc ướp chè vào hoa sen. Công việc này cần phải nhẹ nhàng khéo léo vén cánh hoa, để lộ nhụy rồi cho khoảng 15-20 gram chè mỗi bông rồi xếp cánh hoa lại, sau đó dùng lá sen gói trọn bông hoa cho kín.

Thực hiện việc ướp chè vào hoa sen cần nhẹ nhàng

Khéo léo vén cánh hoa, rồi cho khoảng 15-20 gram chè vào mỗi bông hoa

Xếp cánh hoa lại rồi dùng lá sen gói trọn bông hoa cho kín

Theo kinh nghiệm của bà Thân, để trà sen “ướp xổi” thơm và bảo quản lâu hơn, trước khi cho chè vào hoa sen, chè cần được “tắm” bằng nhị và hoa sen trước cho ngấm hương rồi mới cho chè vào hoa. Sau một đêm cắm vào nước để cho hoa tỏa hương vào chè, gia đình bà Thân mới cho vào túi ni lông hút chân không. Bà Thân giải thích, làm như thế sẽ bảo quản được tốt hơn và khi cho vào tủ lạnh sẽ không bị ngấm mùi tủ lạnh vào trà sen.

Trà sen “ướp xổi” có giá từ 30 nghìn đến 35 nghìn đồng/bông

Bà Thân bật mí: Giá sen đầu mùa tại Hồ Tây gia đình đang thu mua với giá khoảng 6 nghìn đồng/1 bông, chè ngon giá từ 800 nghìn đến trên 1 triệu/kg. Một kg chè ướp xổi làm được khoảng 50-60 bông trà sen. Chưa tính nhân công, mỗi bông hoa trà làm ra đã có giá trên 20 nghìn đồng, hiện gia đình bán 1 bông hoa trà sen từ 30 nghìn đến 35 nghìn đồng mới có lãi. Bà Thân khẳng định: Một vài nơi giá 1 bông hoa trà sen chỉ có 20-25 nghìn chắc chắn không phải sen Hồ Tây hoặc loại chè nhập vào bình dân giá rẻ, khoảng 200-300 nghìn/1kg.

Diện tích đầm sen Hồ Tây ngày càng bị thu hẹp

Sen hồ Tây rất to, nhiều cánh

Sen quỳ màu hồng tím thâm, mùi có vị hắc

Sen quỳ chỉ có lớp cánh phía ngoài

Hiện nay số lượng sen Hồ Tây mỗi ngày một ít đi do diện tích đầm sen ngày càng bị thu hẹp. Do lợi nhuận, nhiều người làm trà đã sử dụng những loại sen từ các vùng khác để làm trà sen “ướp xổi”. Với kinh nghiệm của người hàng chục năm gắn bó với sen Hồ Tây bà Thân tâm sự: Điều làm nên sự khác biệt của sen Hồ Tây là cánh sen rất dày, nhiều cánh nhỏ phía trong, gạo sen rất to, cánh hoa cũng có hương rất thơm. Còn sen các vùng khác hay còn gọi là sen quỳ, là loại sen chỉ trồng để lấy hạt là chính. Sen quỳ chỉ có một lớp cánh lớn phía ngoài không có các cánh nhỏ bên trong, có rất ít gạo sen. Bông sen quỳ thon đầu nhọn dài, khi cắm vào bình thì rất khó nở, rung nhẹ cũng rụng hết cánh. Một đặc diểm dễ nhận biết nhất chính là sen Hồ Tây cánh hoa có màu hồng phớt nhẹ, hương thơm dịu dàng, còn sen quỳ màu hồng tím thâm, mùi có vị hắc. Bà Thân cảnh báo, nếu không “tinh” người tiêu dùng dễ mua phải sản phẩm không phải sen Hồ Tây, chất lượng không đảm bảo.

Trà sen “ướp xổi” đã trở thành thức uống và quà tặng độc đáo

Cảm nhận vị ngọt, hương thơm tinh khiết hương sen Hồ Tây

Dạo qua các nhà làm trà sen tại Quảng An, Nhật Tân quận Tây Hồ có thể thấy, lượng trà sen ướp truyền thống giảm, còn trà sen “ướp xổi” tăng đáng kể. Chị Xuân nhà ở phường Quảng An, quận Tây Hồ cho biết: Vài năm trở lại đây trà sen “ướp xổi” đã lên ngôi. Trà sen ướp truyền thống mỗi vụ gia đình tôi bán được vài chục kg, trong khi đó trà sen “ướp xổi” bán được vài tạ. Trước đây người “sành” trà sen chỉ dùng trà sen Hồ Tây theo cách ướp truyền thống, nhưng mấy năm trở lại đây sau khi dùng thử trà “ướp xổi” thấy chất lượng không kém là bao, giá cả phải chăng, họ cũng chuyển dần sang dùng trà “ướp xổi”. Nhâm nhi chén trà hương, lúc sáng sớm, buổi trưa hè, khi đêm khuya,… cảm nhận vị ngọt, hương thơm tinh khiết hương sen Hồ Tây khiến cho lòng người lắng đọng. Trà sen “ướp xổi” ngày nay đã trở thành thức uống tao nhã, trở thành một món quà tặng độc đáo, đậm chất Hà Thành.