Chia sẻ những cơ hội về thị trường trong thời gian tới, ông Nguyễn Quốc Trị - Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp – đánh giá: nhu cầu từ thị trường Mỹ với các mặt hàng gỗ từ các quốc gia khác và từ Việt Nam có thể sẽ tăng lên để bù đắp vào phần thiếu hụt hàng hóa do thuế tăng cao từ thị trường Trung Quốc. Mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ chủ yếu là các sản phẩm đồ gỗ (HS94) có giá trị gia tăng cao, nên ngành chế biến gỗ xuất khẩu có cơ hội chuyển đổi cơ cấu sản phẩm xuất khẩu theo hướng tăng tỷ trọng xuất khẩu nhóm các mặt hàng có giá trị gia tăng, giảm tỷ trọng xuất khẩu các mặt hàng nguyên liệu gỗ. Hiệp định đối tác tự nguyện giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu về thực thi Luật Lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại lâm sản (VPA/FLEGT) đã có hiệu lực từ ngày 01/06/2019. Qua đó, sẽ thúc đẩy các hoạt động thương mại gỗ và sản phẩm gỗ, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu lâm sản vào EU cũng như các thị trường khác.

Lo ngại về gian lận thương mại

Bên cạnh cơ hội, tại cuộc họp, các Hiệp hội gỗ, Lâm sản cũng đưa ra những thách thức mà ngành gỗ phải đối mặt. Theo đó, việc gia tăng các dự án FDI sẽ gây khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng của các dự án FDI, nguy cơ về tiếp nhận các dự án có quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, không đảm bảo các yêu cầu về môi trường. Tiềm ẩn nguy cơ gian lận thương mại, giả xuất xứ hàng hóa để lợi dụng thuế nhập khẩu thấp hơn từ Việt Nam so với từ Trung Quốc sang Mỹ. Việc gian lận này chủ yếu theo hình thức, các doanh nghiệp nhập khẩu sản phẩm hoặc bán sản phẩm từ Trung Quốc sau đó sơ chế để xuất khẩu sang Mỹ bằng xuất xứ hàng hóa Việt Nam. Điều này sẽ rất nguy hiểm, gây tổn hạ lớn đến ngành gỗ nếu chính quyền Mỹ đánh giá việc gian lận xuất xứ hàng hóa của Việt Nam là nghiêm trọng và từ đó có những chính sách trừng phạt ngành gỗ của Việt Nam tương tự như ngành thép trong thời gian qua.

Đối với mặt hàng ván dán, là mặt hàng hiện đang nghi ngờ có hành vi gian lận thương mại khi xuất khẩu sang Mỹ, theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2018, xuất khẩu gỗ dán của Việt Nam vào Mỹ là 189,7 triệu USD, tăng 269,8% so với năm 2017; 6 tháng đầu năm 2019 xuất khẩu đạt 108,2 triệu USD, tăng 56,8% so với cùng kỳ năm 2018, tăng cao hơn so với mức tăng bình quân xuất khẩu các mặt hàng gỗ vào Mỹ. Vì vậy, cần quan tâm và có sự kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ đến quá trình sản xuất, chế biến và xuất khẩu mặt hàng ván dán từ Việt Nam và Mỹ.

Liên quan đến việc đảm bảo thực thi quy định của pháp luật trong lĩnh vực chế biến lâm sản, ông Nguyễn Quốc Trị kiến nghị, cần tăng cường công tác kiểm tra việc thực hiện việc chấp hành hồ sơ, nguồn gốc gỗ theo quy định của Bộ NN&PTNT. Đồng thời, đề nghị các Bộ: Công Thương, Tài chính và Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam kiểm soát chặt chẽ việc cấp giấy, sử dụng giấy chứng nhận xuất xứ sản phẩm (C/O) cho một số mặt hàng gỗ có nguy cơ gian lận thương mại. Đề nghị các hiệp hội chế biến gỗ và lâm sản tuyên truyền, vận động các doanh nghiệp thực hiện tốt các quy định của pháp luật về nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm. Đồng thời, kịp thời phát hiện và thông báo đến các cơ quan quản lý nhà nước để xử lý kịp thời các hành vi gian lận thương mại.

Phát biểu kết luận tại hội nghị, ông Hà Công Tuấn - Thứ trưởng Thường trực Bộ NN&PTNT - cho hay, với những diễn biến về thị trường từ đầu năm đến nay, con số xuất khẩu 11 tỷ USD năm 2019 của gỗ và lâm sản tin tưởng đạt được. Bên cạnh những cơ hội về thương mại, thì những thách thức về thị trường nhất là đối với gỗ dán. Tuy nhiên, phải bình tĩnh nhìn nhận vấn đề.

Thứ trưởng Hà Công Tuấn đề nghị, Tổng cục Lâm nghiệp, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn đánh giá báo cáo với Bộ trong tháng 9 này về xu hướng chuyển dịch thương mại, ứng xử như thế nào về truy xuất nguồn gốc, đảm bảo chống gian lận xuất xứ, nhất là đối với sản phẩm gỗ dán. Cần đánh giá kỹ, hiện có bao nhiêu nhà máy sản xuất kinh doanh gỗ dán? công suất như thế nào? sản xuất thực chất được bao nhiêu? nhu cầu sử dụng gỗ dán cho ngành sản xuất trong nước là bao nhiêu?…. “Việc Mỹ tăng thuế xuất khẩu đối với gỗ dán Trung Quốc là cơ hội cho gỗ dán Việt, và lượng xuất khẩu tăng lên là bình thường. Tuy nhiên, trước tình trạng mặt hàng hiện đang nghi ngờ có hành vi gian lận thương mại cần xem lại hiện tượng gian lận có hay không, và nếu có thì phải xử lý đến cùng, cần thiết thì cấm các doanh nghiệp này xuất khẩu ngay”, Thứ trưởng Hà Công Tuấn nhấn mạnh.

Cũng trong tháng 9, cần trình Bộ NN&PTNT Dự thảo Nghị định về Hệ thống bảo đảm gỗ hợp pháp để Bộ trình Chính phủ nhằm đảm bảo phù hợp với Luật Lâm nghiệp và Hiệp định Đối tác tự nguyện về thực thi Luật Lâm nghiệp, Quản trị rừng và Thương mại lâm sản (VPA/FLEGT), tuy nhiên, Dự thảo Nghị định trình Bộ lần này cần phải gắn với tình hình mới.

Việt Nam sẽ ổn định độ che phủ rừng là 42% và sẽ đạt được vào năm 2020. Việt Nam có 4 triệu ha rừng trồng, trong đó, rừng sản xuất là 3,2 triệu ha. Nếu như chu kỳ 10 năm, thâm canh giống tốt, mỗi năm sẽ có 40-50 triệu m3 gỗ nguyên liệu trong nước. Song song với việc tăng gỗ nguyên liệu, Thứ trưởng Hà Công Tuấn đề nghị, giá trị ngành này cũng phải tăng gấp 2-3 lần, trong đó, giá trị xuất khẩu tăng gấp 2 lần. Đồng thời, đề nghị cần rà soát lại Đề án Tái cơ cấu ngành công nghiệp chế biến gỗ theo chuỗi, thúc đẩy liên kết, xây dựng thương hiệu. Dứt khoát phải làm được trên thực tiễn về chứng chỉ rừng bền vững.