Các hành vi về gian lận xuất xứ, lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM) đang ảnh hưởng lớn đến hàng hóa xuất khẩu cũng như khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế và nhất là khi nền kinh tế đang tham gia, thực thi nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA).

Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát

Đến nay, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã là đối tượng của 209 vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài. Đặc biệt, số lượng các vụ việc chống lẩn tránh biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đang có dấu hiệu tăng lên do một vài nước cho rằng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính được nhập khẩu từ những khu vực đang bị họ áp dụng biện pháp PVTM.

Doanh nghiệp cần chủ động thực hiện các biện pháp để không tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, lẩn tránh các biện pháp PVTM

Trong bối cảnh Việt Nam tham gia các FTA, theo Cục PVTM, Bộ Công Thương dự báo nguy cơ này sẽ gia tăng, do trong quá trình thực hiện các FTA, doanh nghiệp có thể tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Đây là một trong những điều kiện giúp tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp.

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng lo ngại, nếu Việt Nam không có các biện pháp tích cực để xử lý các hành vi về gian lận xuất xứ, lẩn tránh biện pháp PVTM sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp, ngành hàng. Đồng thời, về lâu dài điều này còn tác động tiêu cực tới sức cạnh tranh của cả nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh tham gia hàng loạt FTA có yêu cầu cao về xuất xứ.

Trao đổi với Báo Công Thương về vấn đề này, Cục trưởng Cục PVTM, Bộ Công Thương - ông Lê Triệu Dũng cho biết, Chính phủ Việt Nam đã thể hiện quan điểm rõ ràng, đó là ngăn chặn, nghiêm khắc trừng phạt đối với các hành vi gian lận xuất xứ, chống lẩn tránh các biện pháp PVTM. Cụ thể, Chính phủ đã ban hành Quyết định 824 về “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ” và Nghị quyết số 119/NQ-CP về tăng cường chống gian lận thương mại.

Đối với Bộ Công Thương, thời gian qua, Bộ đã tích cực, chủ động phối hợp với các ngành liên quan, trong đó có Bộ Tài chính, Hải quan và địa phương triển khai các giải pháp đồng bộ, đặc biệt là thực hiện công tác cảnh báo sớm, xây dựng các danh mục, mặt hàng có nguy cơ gian lận thương mại, xuất xứ.

“Trên cơ sở các mặt hàng Bộ Công Thương cảnh báo, các địa phương, bộ ngành cũng đã tăng cường biện pháp để ngăn chặn hoạt động, hành vi gian lận này”- ông Dũng cho hay.

Trong đó, do xuất khẩu một số sản phẩm của Việt Nam có sự gia tăng nhanh chóng, kể cả những mặt hàng đang là đối tượng bị áp dụng PVTM của một số nước. Vì vậy, Cục PVTM đã liên tục lưu ý các hiệp hội, doanh nghiệp và thông báo với các cơ quan chức năng để tăng cường công tác kiểm tra, giám sát về xuất xứ và sau thông quan nhằm ngăn chặn các hành vi gian lận, lợi dụng Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa của quốc gia khác.

“Bên cạnh việc tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, các cơ quan chức năng cũng đang phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài để ngăn chặn những hành vi lợi dụng có tính chất cá biệt của một vài doanh nghiệp, đồng thời vẫn đảm bảo lợi ích chính đáng của đa số các doanh nghiệp làm ăn chân chính”- ông Lê Triệu Dũng cho biết.

Nhận thức rõ về tác động của gian lận thương mại

Tiến trình hội nhập quốc tế nói chung, hội nhập kinh tế quốc tế nói riêng, đã mang đến những thành tựu to lớn cho nền kinh tế Việt Nam, nhất là thúc đẩy tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu. Thời gian tới, các FTA, điển hình là Hiệp định CPTPP, EVFTA và UKVFTA dần được thực thi một cách toàn diện, hiệu quả hơn là yếu tố quan trọng để hoạt động xuất nhập khẩu Việt Nam tăng trưởng.

Tuy nhiên, cùng với việc kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng cao, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam ngày càng có khả năng trở thành đối tượng bị điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM. Vì thế, để tránh các thiệt hại, rủi ro trong thương mại quốc tế, ông Lê Triệu Dũng khuyến nghị, các doanh nghiệp cần nhận thức rõ về các tác động có thể nói rất lớn của các hành vi gian lận xuất xứ, lẩn tránh các biện pháp về PVTM.

Lấy ví dụ, theo ông Lê Triệu Dũng, hiện nay Hoa Kỳ là một trong các nước có chế tài rất mạnh mẽ đối với hành vi gian lận xuất xứ, lẩn tránh biện pháp PVTM. Và khi phát hiện gian lận xuất xứ lan rộng họ có thể áp dụng các biện pháp đối với cả ngành xuất khẩu. “Doanh ngiệp cần tìm hiểu rõ các quy định về chống gian lận xuất xứ, chống lẩn tránh biện pháp PVTM của nước ngoài, bởi các quy định này càng ngày càng chặt chẽ hơn và thường xuyên thay đổi”- ông Dũng nêu rõ.

Lãnh đạo Cục PVTM khuyến cáo thêm, doanh nghiệp cần chủ động thực hiện các biện pháp để không tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, lẩn tránh các biện pháp PVTM để tránh bị điều tra. Mặt khác, doanh nghiệp cần thúc đẩy xây dựng các hệ thống nguyên liệu, hệ thống sản xuất, tiến tới hoạt động bền vững, dần tự chủ nguồn nguyên liệu của mình, vì khi nhập khẩu các nguồn nguyên liệu khác nhau không loại trừ khả năng doanh nghiệp bị cho gian lận xuất xứ và lẩn tránh các biện pháp PVTM.

Về phía Bộ Công Thương, để thực hiện một cách có hiệu quả hơn nữa các nhiệm vụ đã được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định 824/QĐ-TTg và Nghị quyết số 119/NQ-CP, năm 2022 và giai đoạn tới Bộ Công Thương cùng các cơ quan, đơn vị sẽ tiếp tục cập nhật danh sách cảnh báo theo hướng có trọng tâm, trọng điểm định kỳ thông báo đến các đơn vị liên quan; rà soát lại các quy định liên quan đến chống gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp, bao gồm cả chế tài xử lý vi phạm và các bất cập liên quan đến quy định về ghi nhãn hàng hóa xuất khẩu để có đề xuất sửa đổi, bổ sung nếu cần thiết tăng cường thanh tra, kiểm tra các trường hợp nghi ngờ gian lận xuất xứ.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có thẩm quyền ở nước nhập khẩu để trao đổi thông tin, phối hợp xử lý các vụ việc gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp nhằm lẩn tránh biện pháp PVTM, chia sẻ kinh nghiệm đấu tranh phòng chống các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Tăng cường công tác thông tin truyền thông về công tác chống gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp, đảm bảo các doanh nghiệp tự giác tuân thủ.