Họa Sĩ - Nhà Thiết Kế Lê Sĩ Hoàng: Gắn kết giữa truyền thống và hiện đại để di sản văn hóa sống động và trường tồn

Họa sĩ - Nhà thiết kế Sĩ Hoàng là Giảng viên Khoa Thiết kế Thời Trang tại Đại học Công Nghiệp TPHCM; Chủ tịch Viện Nghiên cứu Trang phục Việt.

Nhưng, nhắc đến Sĩ Hoàng là nhắc đến người đầu tiên vẽ những hoa văn từ kho tàng văn hóa trang phục của 54 dân tộc lên Áo dài từ năm 1989, nâng một tầm cao mới bằng ngôn ngữ hội họa thành những tác phẩm nghệ thuật và lan tỏa vẻ đẹp của Áo dài – một Di sản quý giá của Việt Nam đến với bạn bè và những người có ảnh hưởng trên thế giới.

Mới đây, Sĩ Hoàng vừa ra mắt một dự án về văn hoá “ Xin chào Việt Nam”. Dịp này, ông đã chia sẻ cùng Ngày Mới Saigon về hành trình gắn kết giữa truyền thống và hiện đại để di sản văn hóa sống động và trường tồn.

Ông vui lòng cho biết nhận định về Di sản Văn hóa Việt Nam?

Tôi cảm nhận di sản văn hóa Việt Nam hiện nay đang đứng trước những cơ hội lớn lẫn thách thức đáng kể:

CƠ HỘI: Việt Nam là một quốc gia có nền văn hóa đa dạng và phong phú, với hàng nghìn lễ hội diễn ra trên cả nước mỗi năm. Các lễ hội này không chỉ phản ánh đời sống văn hóa, tín ngưỡng mà còn mang đậm dấu ấn của từng vùng miền. Người dân và chính quyền ngày càng nhận thức rõ hơn về giá trị của di sản văn hóa, cả vật thể và phi vật thể, như một phần quan trọng của bản sắc dân tộc.

Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, mỗi năm Việt Nam có khoảng 8.000 lễ hội lớn nhỏ trên cả nước, như Lễ hội dân gian với các phong tục, tập quán truyền thống của từng địa phương; Lễ hội lịch sử tưởng nhớ các nhân vật lịch sử như Lễ hội Đền Hùng (Phú Thọ), Lễ hội Gò Đống Đa (Hà Nội); Lễ hội tôn giáo, tín ngưỡng dân gian như Lễ Vu Lan, Lễ Phật Đản (Phật giáo), Lễ Giáng Sinh (Công giáo), Lễ hội Chùa Hương (Hà Nội), Lễ hội Bà Chúa Xứ (An Giang); Lễ hội hiện đại như Festival Huế, Festival Hoa Dalat, Lễ hội Ẩm thực, Lễ hội Âm nhạc.

Nhờ sự phát triển của du lịch và truyền thông, nhiều di sản văn hóa Việt Nam đã được quảng bá mạnh mẽ ra thế giới. Các di sản như Phố cổ Hội An, Quần thể di tích Cố đô Huế, hay Nhã nhạc cung đình Huế đã được UNESCO công nhận, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Bên cạnh đó, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản, như Luật Di sản văn hóa, các chương trình bảo tồn di sản phi vật thể.

THÁCH THỨC:

Hiện nay, quá trình đô thị hóa và phát triển kinh tế đã làm biến dạng hoặc phá hủy nhiều di sản. Nhiều công trình kiến trúc cổ bị thay thế bởi các tòa nhà hiện đại, làm mất đi giá trị văn hóa lịch sử.
Sự bùng nổ của du lịch đại chúng nhưng thiếu sự quản lý đúng mức khiến một số di sản bị thương mại hóa quá mức, mất đi nét đặc trưng vốn có.
Ở một số nơi, ý thức cộng đồng vẫn còn hạn chế (nâng giá cả dịch vụ, xả rác, vệ sinh kém), dẫn đến tình trạng xâm hại hoặc sử dụng sai mục đích các di sản.
Việc bảo tồn di sản đòi hỏi nguồn lực tài chính và nhân lực lớn, trong khi nhiều địa phương vẫn còn gặp khó khăn về ngân sách và thiếu chuyên gia có kinh nghiệm.

Được biết ông đã sáng lập Bảo Tàng Áo Dài và sắp tới đây là Dự án “Xin Chào Việt Nam”, ông vui lòng chia sẻ thêm về 2 dự án này?

Bảo tàng Áo Dài là kết quả của 12 năm tôn tạo khu đất ruộng hoang nhiễm phèn nặng thành một không gian văn hóa sang trọng đậm chất thiên nhiên sinh thái, sâu lắng truyền thống. Các hiện vật được trưng bày trong kiến trúc nhà rường xưa bằng gỗ quý được sưu tầm từ vùng đất Quảng Nam, do chính các nghệ nhân làng mộc Kim Bồng phục hiện.

Hiện nay, Bảo tàng Áo Dài nằm trong hệ thống 200 bảo tàng của Việt Nam trưng bày, bảo quản, nghiên cứu, sưu tầm, lưu trữ những tư liệu, hình ảnh, hiện vật về Áo dài Việt Nam từ lúc hình thành, gắn liền lịch sử dựng nước và giữ nước của những người phụ nữ Việt Nam lẫy lừng trong quân sự, ngoại giao, xã hội, văn hóa.

Từ thành công của chương trình Điểm Một Thời (2002-2007 và 2017-2019) với trọn vẹn giá trị một địa chỉ giới thiệu nghệ thuật văn hoá truyền thống Việt, từng được thành phố chọn là điểm tiếp các đoàn ngoại giao quốc tế, quốc khách, tôi tiếp tục ấp ủ một dự án mới là Xin Chào Việt Nam, nhằm phát huy sự liên kết thế mạnh của các nhà đầu tư, thiết lập một địa chỉ văn hóa trở thành thương hiệu nổi tiếng. Hàng đêm sẽ có chương trình biểu diễn tái hiện đậm chất văn hóa truyền thống, nghệ thuật và giải trí đỉnh cao.

Với phương châm giới thiệu, lan toả, thúc đẩy phát triển Di sản Văn hoá, Nghệ thuật và Ẩm thực đặc sắc của Việt Nam, dự án phục vụ với mục tiêu: “ALL in ONE” – “ONE STOP” Du khách đến một điểm nhưng được thưởng thức Văn hoá, Nghệ thuật, Giải trí và Ẩm thực tuyệt vời của Việt Nam với thế giới, gồm: Không gian Di sản trưng bày triển lãm những Cổ vật quý giá của Việt Nam; Không gian Văn hoá Nghệ Thuật với chương trình nghệ thuật biểu diễn đặc trưng của Sài Gòn và Việt Nam; Không gian Ẩm thực giới thiệu những món ăn cung đình đến các hương vị, gia vị của đất Phương Nam, Sài Gòn, Việt Nam; Không gian quà tặng Du lịch, giới thiệu bán các sản phẩm thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật,….

Mới đây, ông vừa nhận được học bổng toàn phần nghiên cứu luận án tiến sĩ tại Trường Đại học Hamburg. Điều này có ý nghĩa thế nào đối với ông?

Đại Học Hamburg - Cộng Hoà Liên Bang Đức là Đại Học Đứng Đầu Thế Giới Về Nghiên Cứu & Đào Tạo Thương Hiệu Toàn Cầu. Đúng ngày Nhà giáo 20.11.2024 tôi vinh dự nhận được học bổng để nghiên cứu luận án Tiến sĩ với đề tài “Bản Sắc và Giá Trị Văn Hóa Thương Hiệu Qua Áo Dài Việt Nam”. Luận án sẽ được Hội Đồng Giáo Sư hướng dẫn gồm: GS- TS. Koenraad Tommisen; Phó GS- TS. Nguyen Vinh Minh Thanh; TS. Đỗ Văn Phú.

Đây sẽ là một đề tài mang nhiều ý nghĩa, không chỉ đối với Việt Nam mà còn với cộng đồng quốc tế. Áo dài, biểu tượng văn hóa và truyền thống đặc trưng của dân tộc sẽ được nghiên cứu dưới góc nhìn thương hiệu toàn cầu, chắc chắn sẽ mang lại những đóng góp sâu sắc cho lĩnh vực thương hiệu di sản văn hóa.

Theo ông, để kết nối và phát huy di sản văn hoá đến thế hệ trẻ và bạn bè quốc tế cần những yếu tố nào?

Theo tôi, có rất nhiều yếu tố để trả lời câu hỏi nói trên.

Giáo dục và nâng cao nhận thức:

Cần đưa nội dung di sản văn hóa vào chương trình học ở các cấp; Tổ chức cho học sinh, sinh viên các buổi ngoại khóa, tham quan thực tế tại các di tích, bảo tàng, lễ hội truyền thống, thưởng thức các loại hình sân khấu Văn hóa và Sử Việt học đường.

Tạo điều kiện cho thế hệ trẻ hiểu rõ giá trị và ý nghĩa của di sản văn hóa để tự hào và có trách nhiệm gìn giữ.

Ứng dụng công nghệ số:

Sử dụng công nghệ như thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) để tái hiện các di tích lịch sử, lễ hội, hoặc các hình thức nghệ thuật truyền thống.

Tạo các trang web, ứng dụng di động hoặc kênh truyền thông xã hội để giới thiệu di sản văn hóa một cách hấp dẫn, dễ tiếp cận cho cả người trẻ trong nước và quốc tế.
Nên kết hợp các nền tảng như YouTube, Instagram, TikTok để chia sẻ những câu chuyện, hình ảnh, và video về di sản văn hóa dưới góc nhìn trẻ trung và sáng tạo.

Tổ chức các sự kiện giao lưu văn hóa:

Tổ chức các lễ hội, triển lãm quốc tế với sự tham gia của bạn bè quốc tế như Festival Huế, Lễ hội Cồng Chiêng Tây nguyên.

Hợp tác với các quốc gia khác trong các dự án giao lưu văn hóa, nghệ thuật. Giới thiệu các nét đặc trưng của Việt Nam thông qua âm nhạc, ẩm thực và nghệ thuật truyền thống.

Phát triển du lịch văn hóa bền vững:

Xây dựng các tour du lịch văn hóa. Tập trung vào các địa điểm có di sản, kết hợp trải nghiệm thực tế làng nghề truyền thống.
Đáp ứng nhu cầu của du khách quốc tế bằng cách kết hợp giữa văn hóa truyền thống và các dịch vụ hiện đại, như homestay tại các làng văn hóa hoặc workshop nghệ thuật.

Sáng tạo nội dung văn hóa:

Tái hiện di sản qua các sản phẩm âm nhạc, phim ảnh, sân khấu, hoặc trò chơi mang yếu tố văn hóa truyền thống, nhằm thu hút sự quan tâm của giới trẻ.
Kết hợp các yếu tố văn hóa truyền thống như họa tiết, màu sắc, chất liệu vào các bộ sưu tập thời trang để quảng bá di sản một cách sáng tạo.

Hợp tác quốc tế và bảo tồn toàn cầu:

Việt Nam cần tiếp tục phối hợp với UNESCO và các tổ chức

quốc tế để bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa.

Đưa các sản phẩm văn hóa, như phim ảnh, âm nhạc truyền thống, nghệ thuật dân gian, tiếp cận thị trường quốc tế thông qua các nền tảng truyền thông và sự kiện toàn cầu.

Vai trò cộng đồng và doanh nghiệp:

Đẩy mạnh vai trò của cộng đồng trong việc gìn giữ và phát triển di sản văn hóa, đặc biệt là các thế hệ trẻ thông qua các dự án sáng tạo.

Sự đồng hành của các doanh nghiệp trong việc tài trợ và tổ chức các hoạt động quảng bá di sản văn hóa.

Bảo tồn giá trị gốc trong bối cảnh hiện đại hóa:

Mặc dù cần đổi mới cách truyền tải, nhưng vẫn phải giữ được giá trị cốt lõi, tính nguyên bản của di sản để không làm mất đi bản sắc văn hóa.

Tránh việc các di sản bị biến tướng vì mục đích kinh doanh.

Kết nối và phát huy di sản văn hóa đến thế hệ trẻ và bạn bè quốc tế là nhiệm vụ của các cơ quan quản lý, sự chung tay từ cộng đồng, doanh nghiệp và cá nhân. Điều này đòi hỏi sự sáng tạo, ứng dụng công nghệ, sự gắn kết giữa truyền thống và hiện đại để di sản văn hóa Việt Nam thực sự sống động và trường tồn.

Để làm được những điều nói trên, Nhà nước nên tháo gỡ, điều chỉnh những quy định về việc sử dụng, thuê bất động sản, đất đai một cách thuận lợi với thời hạn lâu dài, bền vững trong các dự án về di sản văn hóa. Cũng giống như với các dự án do nhà đầu tư trong nước hay nước ngoài hiện đang được ưu tiên về sản xuất, nông nghiệp, chế biến nông hải sản hay công nghệ cao.

Phát triển Kinh tế luôn cần song hành với Phát huy Văn hóa Di sản.