Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thuần: Giáo dục và Văn hóa Việt Nam- 50 năm liên tục phát triển

Nhân đại lễ mừng kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất non sông, 80 năm ngày thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng tám và Quốc khánh 2/9, Ngày Mới Saigon đã có cuộc trao đổi với Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thuần –Cố vấn cấp cao của Ngày Mới Saigon về Văn hóa và Giáo dục Việt Nam hiện nay.

Ông nhận định thế nào về những thành tựu nổi bật của Giáo dục Việt Nam trong 50 năm qua?

   Đây là vấn đề có tầm vóc quốc gia, với vị thế của một nhà giáo bình thường chúng tôi không dám lạm bàn. Tuy nhiên, là một nhà giáo cao niên đồng thời cũng là một nhà nghiên cứu Sử học và Văn hóa học, chúng tôi cũng có vài trăn trở. Xin được trình bày vắn tắt như sau.

    Sau thắng lợi vĩ đại của cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi nhân dân cả nước đồng lòng và dũng cảm tấn công không khoan nhượng vào ba loại giặc là giặc ngoại xâm, giặc đói và giặc dốt.

   Giặc ngoại xâm luôn có lực lượng cụ thể, các loại vũ khí và phương tiện cụ thể, có mưu toan và kế sách cũng rất cụ thể, chúng ta không khó để nhận diện và lựa chọn cách đánh phù hợp nhất.

  Giặc đói là loại giặc tuy không được trang bị một loại vũ khí nào nhưng tính nguy hại không dễ gì lường được. Sức mạnh nhanh chóng bị suy kiệt, thậm chí bị tiêu hao cũng rất nhanh. Nạn đói khủng khiếp năm 1945 đã giết hại hàng triệu người là một ví dụ điển hình.

   Giặc dốt luôn âm thầm xuất hiện nhưng đủ sức để từng bước làm suy yếu năng lực tư duy của xã hội và tạo ra những tác hại rất lâu dài. Cách mạng là một khoa học, nếu không liên tục kiên nhẫn và cố gắng học tập để nâng cao nhận thức và bồi bổ kỹ năng thực hành, xác suất thành công tất nhiên sẽ rất thấp.

   Giữa lúc thù trong giặc ngoài cùng đồng loạt tấn công, chính quyền còn quá non trẻ nhưng các nhà điều khiển vận mệnh quốc gia đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn quả cảm tuyên chiến với ba loại giặc, quả là đáng kính vô cùng. Đồng thời đánh nhiều loại giặc, tất nhiên lực lượng dễ bị phân tán, xu hướng chậm thành công, thậm chí là khả năng thất bại cũng khó tránh khỏi nhưng kỳ diệu thay, khoa học cách mạng và nghệ thuật lãnh đạo cách mạng đã đạt tới trình độ hoàn hảo. Việt Nam đã hiên ngang tiến tới không ngừng.

  Trong bối cảnh đặc biệt đó, lịch sử và văn hóa Việt Nam dồn dập xuất hiện những bản tráng ca đáng tự hào. Với giặc ngoại xâm, quân đội chính quy của thực dân Pháp và quân đội của chính quyền phong kiến tay sai bị đại bại thảm hại nên phải ký vào hiệp định Genève. Chính quyền chế độ cũ ở miền Nam dù tổ chức chính quy, có vũ khí hiện đại và quyết tâm rất cao nhưng cuối cùng cũng bại trận. Với giặc đói, toàn dân và toàn quân đã từng bước đẩy lùi, đủ sức hiên ngang chiến đấu lâu dài và ác liệt. Với giặc dốt, từ một nước có đến gần 90% dân số mù chữ, Việt Nam từng bước xóa nạn mù chữ, đồng thời tạo cơ hội cho thế hệ trẻ được nâng cao học vấn của mình.

  Từ sau năm 1954, giáo dục Việt Nam liên tục có những cuộc đổi mới kiên quyết và mạnh mẽ. Hiện nay, cả nước có 264 trường đại học và học viện đào tạo bậc Cử nhân trong đó có không ít trường và viện đào tạo bậc Thạc sĩ rồi Tiến sĩ.

  Giờ đây, là một nhà giáo cao niên và từng có mặt tại hàng chục quốc gia, chúng tôi thật sự hạnh phúc vì được chứng kiến tuổi trẻ Việt Nam có năng lực không thua kém tuổi trẻ các nước tiên tiến khắp bốn phương. Nếu có đủ cơ sở vật chất, phương tiện và điều kiện làm việc, tôi tin họ sẽ làm nên kỳ tích trong khoa học chứ không phải chỉ có một số bậc tài năng được thế giới công nhận và nể trọng. 

  Ông nghĩ gì về các thành tố ngoại nhập trong đời sống văn hóa đương đại của Việt Nam ?

    Văn hóa luôn luôn là…văn hóa ! Đó là bản chất phổ quát của muôn thuở. Ngay từ hơn 2.000 năm trước, Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo được truyền bá tới Việt Nam và xã hội ta tiếp nhận với nhiều mức độ cao thấp khác nhau nhưng ba đấng khai sinh của ba hệ thống tư tưởng này là Khổng Tử, Lão Từ và Thích-ca Mâu-ni có phải người Việt Nam đâu.

   Cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, tư tưởng dân chủ tư sản được quảng bá khá mạnh mẽ ở Việt Nam nhưng đây là hệ tư tưởng ngoại nhập, không phải hệ tư tưởng nội sinh được hình thành tại Việt Nam. Từ những năm 20 của thế kỷ XX các nhà cách mạng tiên phong đã tiếp nhận, sau đó dày công truyền bá chủ nghĩa Mác vào Việt Nam nhờ vậy ta mới có Đảng Cộng sản Việt Nam nhưng Karl Heinrich Marx và Friedrich Engels cùng Vladimir Ilyich Lenin nào phải người Việt Nam đâu.

    Nói khác hơn, chúng ta không nên nhất loạt lên án các thành tố văn hóa ngoại nhập mà hãy khách quan nhìn nhận xem các thành tố đó có phải là văn hóa theo đúng nghĩa tốt đẹp của từ này không. Tôi từng được mời tham gia giảng dạy đến hàng chục năm cho các cơ sở đào tạo của Phật giáo và Thiên Chúa giáo cùng một vài tôn giáo khác nên thấy rất rõ tôn giáo nào cũng có những cống hiến to lớn và bất diệt cho văn hóa nhân loại. Giữa mênh mông cuộc đời, bất cứ ai cũng có quyền nghiêm khắc phê phán những kẻ xúc phạm đến đức tin, dù là đức tin của tập tục chứ chưa nói đức tin của một tôn giáo nào. Trong truyền thống ngàn đời của người Việt Nam, tội nặng nhất là đập vùa hương, xô bàn độc (tội đập phá bàn thờ gia tiên hoặc gia tộc) đấy thôi.

  Hãy tưởng tượng xem, nếu các thế hệ trước không mạnh dạn tiếp nhận và quảng bá văn hóa phương Tây thì làm gì có chữ Việt viết theo mẫu tự Latin, làm gì có văn hóa giao tiếp hiện đại, văn hóa ẩm thực và văn hóa trang phục rất dễ hòa nhập với thế giới rộng lớn, văn hóa xây dựng và kiến trúc tuyệt vời như ngày hôm nay. Nếu bỗng dưng tất cả các cô gái Việt Nam vì đồng loạt hoài cổ nên cùng nhau búi tóc vấn khăn, răng đều nhuộm đen, miệng luôn nhai trầu, mặc yếm vải thô, váy nhuộm sắc đen, chân đi guốc mộc…hình ảnh phái đẹp liệu còn đẹp không. Lại nữa, nếu bỗng dưng cả xã hội Việt Nam quyết không dùng điện, xa lánh radio, truyền hình, điện thoại di động, tủ lạnh và các phương tiện hiện đại khác như xe gắn máy, ôtô…bốn phương thiên hạ sẽ xếp trình độ văn minh Việt Nam vào thứ bậc nào.

   Bản đồ văn hóa luôn luôn khác với bản đồ chính trị. Bản đồ chính trị nếu bị thu hẹp có nghĩa bị xâm lấn, nếu được mở rộng có nghĩa đã lấn chiếm đất của lân bang. Bản đồ văn hóa khác hẳn. Một nền văn hóa có thể bao phủ lên nhiều quốc gia bởi quá trình truyền bá không ngừng. Tất nhiên, truyền bá và biến đổi luôn song hành với nhau nên các nhà nghiên cứu phải dày công suy nghĩ mới thấy được.                              

Theo ông chúng ta cần làm gì để tuổi trẻ tự hào về lịch sử và văn hóa nước nhà?

    Theo tôi, tuổi trẻ luôn tự hào về lịch sử và văn hóa nước nhà. Họ không yêu các bộ sách giáo khoa lịch sử chứ không thiếu niềm tự hào lịch sử. Nếu lịch sử chỉ là âm mưu của địch, kế hoạch của ta, diễn biến trận đánh rồi kết quả, ý nghĩa và bài học…một nhà sử học chuyên nghiệp như tôi cũng không đủ can đảm để đọc, đừng nói học sinh, sinh viên và tuổi trẻ nói chung.

  Đành rằng lịch sử chống xâm lăng là dòng căn bản và chủ yếu nhất, dòng quyết định vận mệnh quốc gia nhưng lịch sử dân tộc này không phải chỉ có chiến tranh. Giới trẻ không thích các giáo trình và bài giảng mang tính minh họa cho một khuôn mẫu triết lý nào đó, chứ nào phải không kính trọng văn hóa cổ kính của quốc gia. Xem tuổi trẻ thể hiện trong hai cuộc duyệt binh chào mừng 50 năm thống nhất quốc gia, 80 năm Cách mạng Tháng Tám và quốc khánh 2-9 vừa qua, ai cũng thấy hào khí bừng bừng của tuổi trẻ Việt Nam.

   Ông vui lòng điểm qua một số đóng góp của ông cho văn hóa và giáo dục nước nhà?

    Tôi chẳng có gì đáng kể đâu. Là nhà giáo giảng dạy cho bậc đại học và trên đại học tôi cố gắng giữ sự nghiêm túc, giữ phong thái đàng hoàng cần có và nên có. Là nhà nghiên cứu, tôi quyết chí nối dõi gia tiên nội ngoại vốn là các bậc khoa bảng Nho học được xã hội nể trọng. Với 328 tác phẩm khảo cứu được xuất bản và nhiều lần tái bản cùng với nhiều tác phẩm thuộc các lĩnh vực khác, nhiều lắm tôi cũng chỉ xứng đáng được xếp vào hàng những người lao động cần cù.

   Xin chân thành cảm ơn ông.

Thực hiện: Trúc Mai

Theo Ngày Mới Saigon

Từ khóa : ngày thống nhất non sông, Cách mạng Tháng tám, Quốc khánh 2/9, Ngày Mới Saigon, Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thuần, Cố vấn cấp cao, Ngày Mới Saigon, Văn hóa và Giáo dục Việt Nam, National reunification, the 80th anniversary of the August Revolution, Vietnam’s National Day September 2, Saigon New Day, Professor Dr. Nguyen Khac Thuan, Culture and Education.